Το Ρέθυμνο είναι πρωτεύουσα του ομώνυμου νομού (περιφερειακής ενότητας) της Κρήτης και έδρα του μητροπολιτικού ομώνυμου Δήμου της περιφέρειας Κρήτης (πρόγραμμα Καλλικράτης). Από το 1999 έως το 2010 σύμφωνα με την τότε διοικητική διαίρεση της Ελλάδας ήταν έδρα του Δήμου Ρεθύμνης. Εμφανίζει μεγάλη τουριστική κίνηση κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, ενώ οι 2.500 και πλέον ενεργοί φοιτητές καθιστούν την πόλη ιδιαίτερα ζωντανή κατά την υπόλοιπη περίοδο του χρόνου. Ο πληθυσμός της πόλης ανέρχεται σε 28.987 κατοίκους (απογραφή 2001)[1]. Είναι η τρίτη μεγαλύτερη πόλη της Κρήτης μετά το Ηράκλειο και τα Χανιά.
Eλαιογραφία του πρώτου μισού του 17αι. (αγνώστου). Βρίσκεται στο Δημαρχείο Ρεθύμνου.
Η σημερινή πόλη είναι χτισμένη στην ίδια θέση με την αρχαία Ρίθυμνα ή Ρήθυμνα ή Ριθυμνία. Μαρτυρίες για την ύπαρξη της πόλης υπάρχουν από τον 5ο-4ο αι. π.Χ. και είναι κυρίως τα αργυρά και χάλκινα νομίσματα, τα οποία έφεραν στη μια όψη την κεφαλή του Απόλλωνα ή της Αθηνάς, και στην άλλη τρίαινα ή δύο δελφίνια ή αίγα[2]. Από την κοπή των νομισμάτων αυτών φαίνεται ότι η πόλη ήταν ανεπτυγμένη με αξιόλογο εμπόριο. Ίσως να είχε αναπτύξει σχέσεις με τους Πτολεμαίους, οι οποίοι την είχαν μετονομάσει σε Αρσινόη. Είναι περιορισμένες οι πληροφορίες που έχουμε στη διάθεσή μας για τη βυζαντινή περίοδο. Αξιόλογες μαρτυρίες δεν υπάρχουν μέχρι το 1204, οπότε οι Ενετοί αγόρασαν από τους Φράγκους κατακτητές του Βυζαντίου ολόκληρη την Κρήτη έναντι 10.000 αργυρών μάρκων. Τότε αρχίζει η περίοδος της Ενετοκρατίας, η οποία φτάνει μέχρι το 1669. Οι Ενετοί αρχικά εξεδίωξαν τους Γενουάτες του Ενρίκο Πεσκατόρε και εγκαταστάθηκαν στο νησί. Δεν έδωσαν εντούτοις ιδιαίτερη βαρύτητα στην ανάπτυξή του. Τους ενδιέφεραν περισσότερο οι κτήσεις τους στην ηπειρωτική Ελλάδα και στα Επτάνησα.
Το 1538 ο Χαϊρεντίν (Khair ad Din) Μπαρμπαρόσα (Κοκκινογένης) ναύαρχος του Οθωμανικού στόλου και κουρσάρος των ακτών της Αλγερίας (Μπαρμπαριάς), επιτέθηκε στο νησί. Οι Ενετοί αποφάσισαν να κατασκευάσουν ορισμένα οχυρωματικά έργα. Περιέβαλαν την πόλη με τείχος μήκους 1400 μ. (σήμερα ολοσχερώς κατεστραμμένο), αφήνοντας όμως την από θαλάσσης πλευρά εκτεθειμένη. Ήταν εύκολο έτσι για τον πειρατή Ολουτζ Αλή να την κατακτήσει, το 1562. Οι Ενετοί, διαπιστώνοντας το σφάλμα τους, αφού τον εξεδίωξαν, κατασκεύσαν το περίφημο κάστρο της Φορτέτζας, σωζόμενο σήμερα. Η Φορτέτζα αποτελεί το έμβλημα του Ρεθύμνου.
Ο 16ος αιώνας βρίσκει την πόλη σε μεγάλη πνευματική άνθηση. Πολλοί Ρεθυμνιώτες καλλιτέχνες και λόγιοι εργάζονται όχι μόνο στην Κρήτη αλλά και στην Βενετία. Σημαντικές προσωπικότητες είναι ο Μάρκος Μουσούρος (1470–1517), ο Εμμανουήλ Τζάνες Μπουνιαλής και ο αδελφός του Μαρίνος Τζάνες Μπουνιαλής, δημιουργός του έπους "Κρητικός Πόλεμος", ο Νικόλαος Βλαστός, ο Ζαχαρίας Καλλέργης (συνέταξε και τύπωσε ο ίδιος "Μέγα Ετυμολογικόν Λεξικόν"), ο ζωγράφος Εμμανουήλ Λαμβάρδος, ο Γεώργιος Χορτάτσης (Ερωφίλη, Γύπαρις, Πανώρια) κ. ά.
Η περίοδος αυτή της ακμής διακόπηκε απότομα, όταν το 1669 η Κρήτη κατακτήθηκε από τους Τούρκους, οι οποίοι οδήγησαν την πόλη σε μαρασμό. Οι κάτοικοί της σταδιακά άρχισαν να την εγκαταλείπουν, αλλά δεν έλειψαν και οι μικροεξεγέρσεις. Με την έκρηξη της Επανάστασης του 1821 στην ηπειρωτική Ελλάδα, η Κρήτη ξεσηκώθηκε. Χωρίς δυσκολία οι Τούρκοι κατέπνιξαν την επανάσταση στο νησί, καθώς οι Κρητικοί πολεμούσαν μόνοι κι αβοήθητοι. Χαρακτηριστικό είναι το επεισόδιο του σπηλαίου του Μελιδονιού, στο οποίο είχαν καταφύγει περίπου 370 άτομα (άνδρες και γυναικόπαιδα) που δεν ήθελαν να παραδοθούν: Οι Τούρκοι πέταξαν αναμμένα υλικά στην είσοδο του σπηλαίου, με αποτέλεσμα να βρουν το θάνατο από ασφυξία οι έγκλειστοι σ' αυτό (2 - 3 Οκτωβρίου 1823).
Το 1866 ξέσπασε νέα επανάσταση. Αυτή τη φορά οι Κρήτες πολέμησαν σε μεγάλο βαθμό αβοήθητοι και η επανάσταση κατεστάλη. Το πιο χαρακτηριστικό γεγονός αυτής της επανάστασης είναι το ολοκαύτωμα της Μονής Αρκαδίου (8 Νοεμβρίου 1866), ενός μοναστηριού 22 χλμ. ανατολικά του Ρεθύμνου.
Με την ανεξαρτητοποίηση της Κρήτης (1897) η πόλη άρχισε και πάλι να αναπτύσσεται. Κατασκευάστηκαν έργα υποδομής (δρόμοι, γέφυρες, διδακτήρια). Η ανάπτυξη συνεχίστηκε, όχι όμως με εντατικούς ρυθμούς, για να διακοπεί με τη Μάχη της Κρήτης στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, κατά την οποία η πόλη υπέστη αρκετές καταστροφές. Διασώθηκε, ωστόσο, σημαντικό μέρος της (ενετικής) παλιάς πόλης, η οποία είναι μέχρι σήμερα μια από τις καλύτερα διασωζόμενες ενετικές πόλεις στην Ελλάδα.
Σήμερα
Μετά την απελευθέρωση η πόλη άρχισε να αναπτύσσεται εκ νέου τόσο οικιστικά όσο και πνευματικά. Σημαντική ώθηση της προσέδωσε η εγκατάσταση της Φιλοσοφικής Σχολής και της Σχολής Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κρήτης (περίπου 2.500 φοιτητές)[εκκρεμεί παραπομπή] και η δημιουργία της Πανεπιστημιακής Βιβλιοθήκης που λειτουργεί σήμερα στην πανεπιστημιούπολη στον οικισμό Γάλλου [3].
Πανοραμική εικόνα Ρεθύμνου.
Σήμερα το Ρέθυμνο είναι η τρίτη μεγαλύτερη πόλη της Κρήτης με πληθυσμό περίπου 32.000 κατοίκων (απογραφή 2001). Η οικονομία της στηρίζεται στον τουρισμό, καθόσον υπάρχουν πολλά αξιοθέατα, μεγάλη αμμώδης παραλία και ισχυρή ξενοδοχειακή υποδομή. Συγκοινωνιακά η πόλη εξυπηρετείται οδικά με σύνδεση με το Ηράκλειο και τα Χανιά μέσω του Εθνικού δρόμου Ε 75, ενώ έχει και επαρχιακό σχετικά καλό οδικό δίκτυο, με το οποίο συνδέεται με όλες τις περιοχές του Νομού. Διαθέτει, επίσης, νέο, σύγχρονο λιμένα. Δεν έχει αεροδρόμιο.
Ιστορικά Μνημεία
Στο Ρέθυμνο συνυπάρχουν μνημεία της ενετικής και της οθωμανικής περιόδου.
Ενετικά μνημεία
Η Φορτέζα (περί 1700).
Πύλη Φορτέζας.
Η Loggia Ρεθύμνου - 16oυ αιώνα.
Η κρήνη Ριμόντι.
Το Ενετικό λιμάνι.
Η Φορτέτζα είναι το ενετικό οχυρό της πόλης, έργο του 16ου αιώνα, το οποίο στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκε από τους Οθωμανούς. Το Οχυρό της Πύλης Φορτέτζας, γνωστό ως Ριβελίνο είναι πενταγωνικό οχύρωμα στην ανατολική πύλη και χτίστηκε από τους Οθωμανούς μετά την κατάληψη της πόλης [7]. Υπολείμματα των οχυρωματικών έργων είναι η Μεγάλη Πόρτα-Porta Guora της οποία ελάχιστα μέρη διατηρούνται μέχρι σήμερα (βρίσκεται στην αρχή της οδού Αντιστάσεως) [8] . Άλλα μνημεία είναι (η κρήνη Rimondi, ο Άγιος Φραγκίσκος, η Εκκλησία της Santa Maria -το σημερινό Ωδείο (Τέμενος Νερατζέ), η Μονή της Αγίας Βαρβάρας-Τζαμί Καρά Μουσά Πασά, η Loggia -Λέσχη Ενετών αξιωματικών- του Ρεθύμνου, η Εκκλησία της Μαρίας Μαγδαληνής - "Η Μικρή Παναγία")[9], καθώς και πολλά ιδιωτικά κτίρια, ιδίως θυρώματα[10], που αξίζουν την προσοχή του επισκέπτη της πόλης.
Ενετικά μνημεία
Φορτέτζα
Δεξιά βρίσκεται το κτίριο που στεγάζει σήμερα το Αρχαιολογικό Μουσείο Ρεθύμνου.
Κύριο λήμμα: Φορτέτζα
Η Φορτέτζα είναι ενετικό φρούριο το οποίο χρονολογείται από το 1573. Χτίστηκε σύμφωνα με το ενετικό σύστημα οχυρωματικής αρχιτεκτονικής. [11] και κυρίως η Φορτέτζα [12]
Χαρακτηριστικό της κατασκευής είναι ότι οι προμαχώνες ενώνονται μεταξύ τους με τμήματα ευθυγράμμων τειχών, με μεγάλο πλάτος και με κλίση εξωτερικά, για να εξοστρακίζονται τα εχθρικά βλήματα. Θεμελιωτής του Φρουρίου είναι ο Ρέκτορας Αλβίζε Λάντο. Η θεμελίωσή του έγινε στις 13 Σεπτεμβρίου 1573 και οι εργασίες στον περίβολο αλλά και στα δημόσια κτίρια που υπήρχαν μέσα σ' αυτόν ολοκληρώθηκαν το 1580. Η κατασκευή του έγινε σύμφωνα με τα σχέδια του αρχιτέκτονα Σφόρτσα Παλαβιτσίνι, που κατά τη διάρκεια της κατασκευής έκανε κάποιες βελτιωτικές αλλαγές. Για την ανοικοδόμησή του δούλεψαν υποχρεωτικά 107.142 Κρητικοί, ενώ χρησιμοποιήθηκαν και 40.205 επιταγμένα ζώα. [εκκρεμεί παραπομπή]
Οθωμανικά μνημεία
Στην πόλη διασώζονται οθωμανικά μνημεία:
Οθωμανικά μνημεία
Τέμενος Ιμπραΐμ Χαν.
Τέμενος Βελή Πασά.
Ο Μιναρές Βαλιδέ Σουλτάνα.
Τέμενος Νερατζέ - ωδείο.
Τέμενος Ιμπραΐμ Χαν: Αρχικά ήταν ενετικός καθεδρικός ναός αλλά κατά την Οθωμανική περίοδο μετατράπηκε σε Ισλαμικό Τέμενος αφιερωμένο στον σουλτάνο Ιμπραϊμ Χαν. Ο υπερμεγέθης σημερινός θόλος διαμέτρου 11μ προστέθηκε από τους Οθωμανούς. [13] Σήμερα ο χώρος χρησιμοποιείται ως εκθεσιακός χώρος τέχνης [14].
Τέμενος του Βελί Πασά ή Μασταμπά: Είναι μνημείο του 17ου αιώνα και σύμφωνα με μια άποψη το όνομα Βελί Πασά, οφείλεται στον Βελί, κεχαγιά του Ντελί Χουσεΐν Πασά. [15]
Τέμενος της βαλιντέ σουλτάν Τουρχάν Χαντιτζέ [16].
Τέμενος του Γκαζί Ντελί Χουσεΐν Πασά ή Νερατζέ: Αρχικά ήταν ο ναός Σάντα Μαρία (καθολικός ναός μονής Αυγουστινιανών μοναχών) ο οποίος το 1646 μετατράπηκε από τον Γκαζί Ντελί Χουσεΐν Πασά σε ισλαμικό τέμενος. Σήμερα ο χώρος του μνημείου χρησιμοποιείται ως ωδείο και ο μιναρές βρίσκεται υπό συντήρηση επειδή έχει πάρει μικρή κλίση. [17]
Μουσεία του Ρεθύμνου - Εκθέσεις
Στην πόλη υπάρχουν, ανάμεσα σε άλλα [18] [19]: Το Αρχαιολογικό Μουσείο Ρεθύμνου [20], το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Ρεθύμνου [21], το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης [22], το Παλαιοντολογικό Μουσείο Ρεθύμνου [23] [24] αλλά και μικρότερα όπως το Μουσείο του Μητροπολιτικού Ναού Ρεθύμνου, που εγκαινιάστηκε στις 24-7-1994, στεγάζεται σε αίθουσα των γραφείων της ενορίας του Μητροπολιτικού Ναού Ρεθύμνου (νότια του ναού αυτού) και περιλαμβάνει 64 εκθέματα που καλύπτουν το διάστημα από το 1816 έως το 1992 [25]
Αρχαιολογικό Μουσείο του Ρεθύμνου
Το Αρχαιολογικό Μουσείο του Ρεθύμνου στεγάζεται σε ένα πενταγωνικό κτίριο ακριβώς μπροστά στη κεντρική πύλη της Φορτέτζας (Ανατολική Πύλη). Το κτίριο αυτό κατασκευάστηκε από τους Οθωμανούς για να προστατεύσουν την είσοδο του κάστρου. Τα εκθέματα προέρχονται από διάφορες περιοχές του νομού και αντιπροσωπεύουν όλες τις περιόδους της προϊστορικής και της ιστορικής εποχής. Η Ύστερη Νεολιθική (3500-2900 π.Χ.) και η Πρωτομινωική (2800-2100 π.Χ.) αντιπροσωπεύονται με κεραμική, εργαλεία και γλυπτά, μεταξύ των οποίων ένα βιολόσχημο μαρμάρινο ειδώλιο, που έχουν βρεθεί κυρίως στα σπήλαια στο Μελιδόνι και στο Γεράνι. Η Μεσομινωική περίοδος (2100-1600 π.Χ.) αντιπροσωπεύεται με ευρήματα που προέρχονται από τα κτιριακά συγκροτήματα στου Αποδούλου και στο Μοναστηράκι, όπως επίσης και από το ιερό της κορυφής στη Βρυσίνα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν ο μεγάλος αριθμός σφραγίδων και το πήλινο μοντέλο ενός βωμού, που διατηρείται μόνο το πάνω τμήμα του.
Βασιλική της Αγίας Σοφίας
Ένα από τα σημαντικότερα μνημεία είναι η παλαιοχριστιανική Βασιλική της Αγίας Σοφίας. Κτίσμα της πρώιμης χριστιανικής εποχής (5ος αιώνας), ανασκάφηκε το 1948 και είναι η μεγαλύτερη παλαιοχριστιανική βασιλική της Κρήτης.
Μουσείο Ιστορίας και Λαϊκής Τέχνης
Το Μουσείο Ιστορίας και Λαϊκής Τέχνης στεγάζεται σε ένα συντηρημένο βενετσιάνικο κτίριο, μοναδικό, υπόδειγμα της αστικής κατοικίας αυτής της εποχής, το οποίο χρονολογείται τον 17ο αιώνα. Από το Υπουργείο Πολιτισμού έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο ιστορικό μνημείο. Πέρα από τις σημαντικές συλλογές που φιλοξενεί, το κτίριο καθαυτό είναι εξαιρετικό μνημείο.
Εκτίθενται κοστούμια, χειροποίητα υφαντά, εργαλεία υφαντικής, κεντήματα και δαντέλες, παραδοσιακά κεραμικά, εργαλεία πηλοπλαστικής και κεραμικής τέχνης και εργαλεία μεταλλοτεχνίας. Η όλη διαδικασία της παρασκευής ψωμιού, μια από τις χαρακτηριστικές δραστηριότητες στο Ρέθυμνο, ξεκινώντας από την συγκομιδή του σιταριού, έως το ψήσιμο του ψωμιού, επίσης παρουσιάζεται στο Μουσείο, μαζί με άλλα παραδοσιακά επαγγέλματα, όπως του σαγματοποιού, του σιδερά, του αγρότη και του μαχαιροποιού.
Υπάρχει επίσης σημαντική συλλογή ιστορικών φωτογραφικών ντοκουμέντων και χαρτών. Στο χώρο του Μουσείου διοργανώνονται εκπαιδευτικά προγράμματα, ενώ διατίθενται και διάφορες εκδόσεις του με ποικίλα θέματα.
Μουσείο Θαλάσσιας Ζωής
Σ' αυτό το μουσείο ο επισκέπτης μπορεί να βρει ένα σοβαρό αριθμό αντιπροσώπων της θαλάσσιας χλωρίδας και πανίδας, κύρια μαλάκια, ψάρια και σπόγγους. Υπάρχουν, επίσης, και κάποια απολιθώματα. Το Μουσείο στεγάζεται σε ένα αβαείο, πρόσφατα ανακαινισμένο, στη παλιά πόλη. Οι συλλογές του είναι από τις σπουδαιότερες του Ρεθύμνου.
Δημοτική Πινακοθήκη «Λ. Κανακάκης»
Η Δημοτική Πινακοθήκη «Λ. Κανακάκης» φιλοξενείται σε ένα βενετσιάνικο κτίριο, στην παλιά πόλη, ακριβώς κάτω από τη Φορτέτζα. Στην Πινακοθήκη υπάρχει διαρκής έκθεση των έργων του Λ. Κανακάκη, αλλά και έργα πολλών άλλων συγχρόνων Ελλήνων καλλιτεχνών από το 1950 και μετά. Από το 1995 η Πινακοθήκη έχει ενταχθεί στο Εθνικό Πολιτιστικό Δίκτυο και είναι τμήμα του Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης, γεγονός που έχει επηρεάσει την κατεύθυνση και τις δραστηριότητές της.
Ως αποτέλεσμα αυτού, η Πινακοθήκη και το κέντρο οργανώνουν αρκετές δραστηριότητες σχετικές με τη Μοντέρνα Τέχνη, τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο εξωτερικό, όλο το χρόνο. Επίσης εκτός από τις εκθέσεις, οργανώνονται σεμινάρια, διαλέξεις και εκδίδονται βιβλία, λευκώματα και εκπαιδευτικό υλικό ποικίλου ενδιαφέροντος και προσανατολισμού.
Μόνιμη Έκθεση Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας
Μόνιμη έκθεση με τίτλο «Σπήλαια, Μνημεία Φυσικής και Πολιτιστικής Κληρονομιάς» της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας, φιλοξενείται στην οδό Πατελάρου 14, περιοχή Μικρή Παναγία. Η έκθεση λειτουργεί κάθε Τετάρτη από 18.00-20.00.[26]
Ιεροί Ναοί - Μονές
Το κωδωνοστάσιο της Μητρόπολης
Στην Παλιά πόλη του Ρεθύμνου βρίσκονται οι εξής ιεροί ναοί: Εισόδια της Θεοτόκου (Μεγάλη Παναγία, Μητρόπολη), Αγία Βαρβάρα, Άγιος Αντώνιος, Άγιοι Απόστολοι (προσκύνημα), Κυρία των Αγγέλων (Μικρή Παναγία), Άγιος Γεώργιος (Γρότα), Αγία Αικατερίνη, Άγιοι Θεόδωροι, Άγιος Σπυρίδων, Τέσσερις Μάρτυρες [27] Σημειώνεται ότι η Ιερά Μητρόπολις Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου αποτελεί επαρχία του Θρόνου του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης.
Μητροπολιτικός Ιερός Ναός
Ο ναός είναι τύπου παλαιοχριστιανικής βασιλικής, τρίκλιτης, άνευ τρούλλου. Το μεσαίο κλίτος είναι υπερυψωμένο δίνοντας τη δυνατότητα της δημιουργίας δίλοβων παραθύρων για πλουσιότερο φωτισμό. Επισημαίνονται τρεις κτιριακές φάσεις του Καθεδρικού ναού ή του ναού των Εισοδίων της Θεοτόκου. Ο πρώτος μικρός ναΐσκος χάνεται στα βάθη των αιώνων. Ο δεύτερος ναός, μεγαλύτερο και επιβλητικότερος, ανεγέρθηκε από τον Επίσκοπο Καλλίνικο Νικολετάκη το 1844 και ο τρίτος ναός, ο σημερινός, ανοικοδομήθηκε το 1956. Δίπλα στο Ναό βρίσκεται το Κωδωνοστάσιο τους πόλης του Ρεθύμνου, νεοκλασικής δόμής, του οποίου η οικοδόμηση έγινε από τη Χριστιανική Δημογεροντία της πόλεως και ολοκληρώθηκε το 1894. Σε αυτό έγιναν τη διετία 1995-1996 στερεωτικές εργασίες και τότε το Εκκλησιαστικό Συμβούλιο αντικατέστησε και το παλαιό ωρολόγιο με νεό δορυφορικό ηλεκτρικό. Το παλαιό δε το τοποθέτησε στο Εκκλησιακό Μουσείο.[28] [29]
Αγία Βαρβάρα
Βορειοδυτικά του ναού των Εισοδίων της Θεοτόκου και σε μικρή απόσταση απ' αυτόν, ακριβώς νότια της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Ρεθύμνου βρίσκεται ο ναός της Αγίας Βαρβάρας (4 Δεκεμβρίου), ο οποίος εμφανίζει σε κάτοψη σχήμα ελεύθερου σταυρού με τρούλο. Οικοδομήθηκε το 1885. Η Αγία Βαρβάρα έσωσε την πόλη από πολλές επιδημίες, γι' αυτό οι Ρεθυμνιωτές τη θεωρούν πολιούχο τους. Στον αύλειο χώρο του ναού, εκτός από τη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Ρεθύμνου, στεγάζεται η Ενοριακή Εστία καιο αγιογραφικός κύκλος της Ενορίας των Εισοδίων της Θεοτόκου [30] [31]
Ναός Τεσσάρων Μαρτύρων
Οι άγιοι Τέσσερις Μάρτυρες.
Ο ναός Τεσσάρων Μαρτύρων.
Ο νέος τρίκλιτος ναός των Τεσσάρων Νεομαρτύρων Αγγελή, Μανουήλ, Γεωργίου και Νικολάου έχει οικοδομηθεί στη θέση παλαιότερων, ανατολικά της ομώνυμης πλατείας και κοντά στο χώρο του μαρτυρίου τους. Ο σημερινός ναός εγκαινιάσθηκε στις 28 Δεκεμβρίου 1975. το κεντρικό κλίτος είναι αφιερωμένο στους Αγίους Τεσσάρους Μάρτυρες (28 Οκτωβρίου), το βόρεια στους Αγίους Τεσσαράκοντα Μάρτυρες (9 Μαρτίου) και το νότια στους Άγιους Δέκα Μάρτυρες της Κρήτης (23 Δεκεμβρίου). Οι Τέσσερις Νεομάρτυρες μαρτύρησαν το 1824 και καταθιώθηκαν αμέσως ως Άγιοι στη συνείδηση των Ρεθύμνιων, που αργότερα τους αναγνώρισαν ως προστάτες της σύγχρονης πόλης. Στο τέμπλο του Ναού υπάρχουν εικόνες του Φώτη Κόντογλου [32] [33]
Ναός Κυρίας των Αγγέλων
ο ναός της Κυρίας των Αγγέλων ή "Μικρή Παναγία", όπως ακούγεται σήμερα, σε σύγκριση με τη "Μεγάλη Παναγία", το μητροπολιτικό ναό του Ρεθύμνου, βρίσκεται ακριβώς στη συμβολή των οδών Νικηφόρου Φωκά και Θ. Αραμπατζόγλου. Χτίστηκε στα τελευταία χρόνια της Βενετοκρατίας και ήταν αφιερωμένος στην Αγία Μαρία Μαγδαληνή του τάγματος των Δομινικανών.[34] [35]
Τίμιος Σταυρός
Ο Τίμιος Σταυρός (14 Σεπτεμβρίου) στον ομώνυμο ιερό λόγο του Ρεθύμνου αναδείχθηκε σε σπουδαίο προσκύνημα από την ιερότητα του χώρου και τη θαυματουργή δύναμη του Τιμίου Σταυρού. Ο χώρος του λόφου, αλλά και η ευρύτερη περιοχή του, υπήρξε σημαντικό θρησκευτικό κέντρο, όταν ακόμα η πόλη παρέμενε μικρή και άσημη. Γι' αυτό στη σύγχρονη εποχή (1949) οικοδομήθηκε ο μικρός μονόχωρος ναός του Τιμίου Σταυρού, στο πιο περίοπτο σημείο του και τοποθετήθηκε εκεί ο θαυματουργός Σταυρός. [36]
Μονή Σωτήρα Χριστού
H Μονή αυτή βρίσκεται στον Κουμπέ Ρεθύμνου [37]
Πολιτισμός, Αθλητισμός
Πολιτιστικές εκδηλώσεις
H πόλη υπερηφανεύεται για την πνευματική της παράδοση [38] και τα τέκνα της. Τους θερινούς μήνες διεξάγονται το Αναγεννησιακό Φεστιβάλ Ρεθύμνου [39], η Γιορτή Κρασιού [40] και άλλες πολιτιστικές εκδηλώσεις. Υπάρχει Δημοτικό Θέατρο [41], αρκετοί κινηματογράφοι, ανάμεσά τους και ένας θερινός [42] και Δημοτική Φιλαρμονική- Δημοτικό Ωδείο Ρεθύμνης (αλλά και ιδιωτικά ωδεία), Δημοτική Χορωδία, Δημοτική Πειραματική Συμφωνική Ορχήστρα Ρεθύμνου [43]. Το Φεβρουάριο πραγματοποιείται το Ρεθυμνιώτικο καρναβάλι[44] [45]. Την ίδια περίοδο, λίγο νωρίτερα, διοργανώνεται από τους Ρεθυμνιώτες το Κυνήγι Θησαυρού στο Ρέθυμνο, ένα ομαδικό παιχνίδι ιστορικών γνώσεων.
Σύλλογοι, Αθλητισμός
Στην πόλη υπάρχουν αρκετοί σύλλογοι: Α.Γ.Ο. Ρεθύμνου, Ν.Ο. Ρεθύμνου, Ε.Α. Ρεθυμνιακού, Α.Ο. Νέος Αστέρας Ρεθύμνου, Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρεία, Ελληνική Ορνιθολογική Ομοσπονδία, Ε.Π.Σ. Ρεθύμνου Λειτουργεί το Δημοτικό Κλειστό Γυμναστήριο Ρεθύμνου "Μελίνα Μερκούρη" [46], το γήπεδο της Σοχώρας [47] και το στάδιο Γάλλου [48]
Οικονομία, Υποδομές
Υποδομές Τουρισμού
Η πόλη επενδύει ιδιαίτερα στον τουρισμό, κλασσικό και εναλλακτικό, διαθέτει μεγάλο δίκτυο ξενοδοχειακών μονάδων [49] και προσφέρεται για συνεδριακό τουρισμό[50], αγροτουρισμό[51], για τουρισμό με ποδήλατα[52], ορειβατικό τουρισμό και θαλάσσια σπόρ[53]
Πληροφορίες για τους επισκέπτες
Παλιό λιμάνι Ρεθύμνου - φάρος.
Η πόλη προσφέρεται για ενδιαφέρουσες βόλτες. Περιηγηθείτε με τα πόδια στα σοκάκια της Παλιάς Πόλης [54] [55], αλλά και στην υπόλοιπη πόλη, η οποία μάλιστα προσφέρει και δίκτυο ποδηλατόδρομων [56]. H πόλη διαθέτει λιμάνι (νέο και ενετικό [57]), χώρους πρόσδεσης σκαφών αναψυχής [58], μαρίνα [59], όπου και υπαίθριο πάρκιγκ αυτοκινήτων. Στην πόλη λειτουργούν λαϊκές αγορές: Την Πέμπτη (στο πάρκιγκ νότια του Ναού των Τεσσάρων Μαρτύρων), το Σάββατο (στην πλατεία Δικαστηρίων), Βιολογικών Προϊόντων: Την Τετάρτη απόγευμα (νότια του Δημοτικού Κήπου)[60]
wikipedia.org
Eλαιογραφία του πρώτου μισού του 17αι. (αγνώστου). Βρίσκεται στο Δημαρχείο Ρεθύμνου.
Η σημερινή πόλη είναι χτισμένη στην ίδια θέση με την αρχαία Ρίθυμνα ή Ρήθυμνα ή Ριθυμνία. Μαρτυρίες για την ύπαρξη της πόλης υπάρχουν από τον 5ο-4ο αι. π.Χ. και είναι κυρίως τα αργυρά και χάλκινα νομίσματα, τα οποία έφεραν στη μια όψη την κεφαλή του Απόλλωνα ή της Αθηνάς, και στην άλλη τρίαινα ή δύο δελφίνια ή αίγα[2]. Από την κοπή των νομισμάτων αυτών φαίνεται ότι η πόλη ήταν ανεπτυγμένη με αξιόλογο εμπόριο. Ίσως να είχε αναπτύξει σχέσεις με τους Πτολεμαίους, οι οποίοι την είχαν μετονομάσει σε Αρσινόη. Είναι περιορισμένες οι πληροφορίες που έχουμε στη διάθεσή μας για τη βυζαντινή περίοδο. Αξιόλογες μαρτυρίες δεν υπάρχουν μέχρι το 1204, οπότε οι Ενετοί αγόρασαν από τους Φράγκους κατακτητές του Βυζαντίου ολόκληρη την Κρήτη έναντι 10.000 αργυρών μάρκων. Τότε αρχίζει η περίοδος της Ενετοκρατίας, η οποία φτάνει μέχρι το 1669. Οι Ενετοί αρχικά εξεδίωξαν τους Γενουάτες του Ενρίκο Πεσκατόρε και εγκαταστάθηκαν στο νησί. Δεν έδωσαν εντούτοις ιδιαίτερη βαρύτητα στην ανάπτυξή του. Τους ενδιέφεραν περισσότερο οι κτήσεις τους στην ηπειρωτική Ελλάδα και στα Επτάνησα.
Το 1538 ο Χαϊρεντίν (Khair ad Din) Μπαρμπαρόσα (Κοκκινογένης) ναύαρχος του Οθωμανικού στόλου και κουρσάρος των ακτών της Αλγερίας (Μπαρμπαριάς), επιτέθηκε στο νησί. Οι Ενετοί αποφάσισαν να κατασκευάσουν ορισμένα οχυρωματικά έργα. Περιέβαλαν την πόλη με τείχος μήκους 1400 μ. (σήμερα ολοσχερώς κατεστραμμένο), αφήνοντας όμως την από θαλάσσης πλευρά εκτεθειμένη. Ήταν εύκολο έτσι για τον πειρατή Ολουτζ Αλή να την κατακτήσει, το 1562. Οι Ενετοί, διαπιστώνοντας το σφάλμα τους, αφού τον εξεδίωξαν, κατασκεύσαν το περίφημο κάστρο της Φορτέτζας, σωζόμενο σήμερα. Η Φορτέτζα αποτελεί το έμβλημα του Ρεθύμνου.
Ο 16ος αιώνας βρίσκει την πόλη σε μεγάλη πνευματική άνθηση. Πολλοί Ρεθυμνιώτες καλλιτέχνες και λόγιοι εργάζονται όχι μόνο στην Κρήτη αλλά και στην Βενετία. Σημαντικές προσωπικότητες είναι ο Μάρκος Μουσούρος (1470–1517), ο Εμμανουήλ Τζάνες Μπουνιαλής και ο αδελφός του Μαρίνος Τζάνες Μπουνιαλής, δημιουργός του έπους "Κρητικός Πόλεμος", ο Νικόλαος Βλαστός, ο Ζαχαρίας Καλλέργης (συνέταξε και τύπωσε ο ίδιος "Μέγα Ετυμολογικόν Λεξικόν"), ο ζωγράφος Εμμανουήλ Λαμβάρδος, ο Γεώργιος Χορτάτσης (Ερωφίλη, Γύπαρις, Πανώρια) κ. ά.
Η περίοδος αυτή της ακμής διακόπηκε απότομα, όταν το 1669 η Κρήτη κατακτήθηκε από τους Τούρκους, οι οποίοι οδήγησαν την πόλη σε μαρασμό. Οι κάτοικοί της σταδιακά άρχισαν να την εγκαταλείπουν, αλλά δεν έλειψαν και οι μικροεξεγέρσεις. Με την έκρηξη της Επανάστασης του 1821 στην ηπειρωτική Ελλάδα, η Κρήτη ξεσηκώθηκε. Χωρίς δυσκολία οι Τούρκοι κατέπνιξαν την επανάσταση στο νησί, καθώς οι Κρητικοί πολεμούσαν μόνοι κι αβοήθητοι. Χαρακτηριστικό είναι το επεισόδιο του σπηλαίου του Μελιδονιού, στο οποίο είχαν καταφύγει περίπου 370 άτομα (άνδρες και γυναικόπαιδα) που δεν ήθελαν να παραδοθούν: Οι Τούρκοι πέταξαν αναμμένα υλικά στην είσοδο του σπηλαίου, με αποτέλεσμα να βρουν το θάνατο από ασφυξία οι έγκλειστοι σ' αυτό (2 - 3 Οκτωβρίου 1823).
Το 1866 ξέσπασε νέα επανάσταση. Αυτή τη φορά οι Κρήτες πολέμησαν σε μεγάλο βαθμό αβοήθητοι και η επανάσταση κατεστάλη. Το πιο χαρακτηριστικό γεγονός αυτής της επανάστασης είναι το ολοκαύτωμα της Μονής Αρκαδίου (8 Νοεμβρίου 1866), ενός μοναστηριού 22 χλμ. ανατολικά του Ρεθύμνου.
Με την ανεξαρτητοποίηση της Κρήτης (1897) η πόλη άρχισε και πάλι να αναπτύσσεται. Κατασκευάστηκαν έργα υποδομής (δρόμοι, γέφυρες, διδακτήρια). Η ανάπτυξη συνεχίστηκε, όχι όμως με εντατικούς ρυθμούς, για να διακοπεί με τη Μάχη της Κρήτης στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, κατά την οποία η πόλη υπέστη αρκετές καταστροφές. Διασώθηκε, ωστόσο, σημαντικό μέρος της (ενετικής) παλιάς πόλης, η οποία είναι μέχρι σήμερα μια από τις καλύτερα διασωζόμενες ενετικές πόλεις στην Ελλάδα.
Σήμερα
Μετά την απελευθέρωση η πόλη άρχισε να αναπτύσσεται εκ νέου τόσο οικιστικά όσο και πνευματικά. Σημαντική ώθηση της προσέδωσε η εγκατάσταση της Φιλοσοφικής Σχολής και της Σχολής Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κρήτης (περίπου 2.500 φοιτητές)[εκκρεμεί παραπομπή] και η δημιουργία της Πανεπιστημιακής Βιβλιοθήκης που λειτουργεί σήμερα στην πανεπιστημιούπολη στον οικισμό Γάλλου [3].
Πανοραμική εικόνα Ρεθύμνου.Σήμερα το Ρέθυμνο είναι η τρίτη μεγαλύτερη πόλη της Κρήτης με πληθυσμό περίπου 32.000 κατοίκων (απογραφή 2001). Η οικονομία της στηρίζεται στον τουρισμό, καθόσον υπάρχουν πολλά αξιοθέατα, μεγάλη αμμώδης παραλία και ισχυρή ξενοδοχειακή υποδομή. Συγκοινωνιακά η πόλη εξυπηρετείται οδικά με σύνδεση με το Ηράκλειο και τα Χανιά μέσω του Εθνικού δρόμου Ε 75, ενώ έχει και επαρχιακό σχετικά καλό οδικό δίκτυο, με το οποίο συνδέεται με όλες τις περιοχές του Νομού. Διαθέτει, επίσης, νέο, σύγχρονο λιμένα. Δεν έχει αεροδρόμιο.
Ιστορικά Μνημεία
Στο Ρέθυμνο συνυπάρχουν μνημεία της ενετικής και της οθωμανικής περιόδου.
Ενετικά μνημεία
Η Φορτέζα (περί 1700).
Πύλη Φορτέζας.
Η Loggia Ρεθύμνου - 16oυ αιώνα.
Η κρήνη Ριμόντι.
Το Ενετικό λιμάνι.
Η Φορτέτζα είναι το ενετικό οχυρό της πόλης, έργο του 16ου αιώνα, το οποίο στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκε από τους Οθωμανούς. Το Οχυρό της Πύλης Φορτέτζας, γνωστό ως Ριβελίνο είναι πενταγωνικό οχύρωμα στην ανατολική πύλη και χτίστηκε από τους Οθωμανούς μετά την κατάληψη της πόλης [7]. Υπολείμματα των οχυρωματικών έργων είναι η Μεγάλη Πόρτα-Porta Guora της οποία ελάχιστα μέρη διατηρούνται μέχρι σήμερα (βρίσκεται στην αρχή της οδού Αντιστάσεως) [8] . Άλλα μνημεία είναι (η κρήνη Rimondi, ο Άγιος Φραγκίσκος, η Εκκλησία της Santa Maria -το σημερινό Ωδείο (Τέμενος Νερατζέ), η Μονή της Αγίας Βαρβάρας-Τζαμί Καρά Μουσά Πασά, η Loggia -Λέσχη Ενετών αξιωματικών- του Ρεθύμνου, η Εκκλησία της Μαρίας Μαγδαληνής - "Η Μικρή Παναγία")[9], καθώς και πολλά ιδιωτικά κτίρια, ιδίως θυρώματα[10], που αξίζουν την προσοχή του επισκέπτη της πόλης.
Ενετικά μνημεία
Φορτέτζα
Δεξιά βρίσκεται το κτίριο που στεγάζει σήμερα το Αρχαιολογικό Μουσείο Ρεθύμνου.
Κύριο λήμμα: Φορτέτζα
Η Φορτέτζα είναι ενετικό φρούριο το οποίο χρονολογείται από το 1573. Χτίστηκε σύμφωνα με το ενετικό σύστημα οχυρωματικής αρχιτεκτονικής. [11] και κυρίως η Φορτέτζα [12]
Χαρακτηριστικό της κατασκευής είναι ότι οι προμαχώνες ενώνονται μεταξύ τους με τμήματα ευθυγράμμων τειχών, με μεγάλο πλάτος και με κλίση εξωτερικά, για να εξοστρακίζονται τα εχθρικά βλήματα. Θεμελιωτής του Φρουρίου είναι ο Ρέκτορας Αλβίζε Λάντο. Η θεμελίωσή του έγινε στις 13 Σεπτεμβρίου 1573 και οι εργασίες στον περίβολο αλλά και στα δημόσια κτίρια που υπήρχαν μέσα σ' αυτόν ολοκληρώθηκαν το 1580. Η κατασκευή του έγινε σύμφωνα με τα σχέδια του αρχιτέκτονα Σφόρτσα Παλαβιτσίνι, που κατά τη διάρκεια της κατασκευής έκανε κάποιες βελτιωτικές αλλαγές. Για την ανοικοδόμησή του δούλεψαν υποχρεωτικά 107.142 Κρητικοί, ενώ χρησιμοποιήθηκαν και 40.205 επιταγμένα ζώα. [εκκρεμεί παραπομπή]
Οθωμανικά μνημεία
Στην πόλη διασώζονται οθωμανικά μνημεία:
Οθωμανικά μνημεία
Τέμενος Ιμπραΐμ Χαν.
Τέμενος Βελή Πασά.
Ο Μιναρές Βαλιδέ Σουλτάνα.
Τέμενος Νερατζέ - ωδείο.
Τέμενος Ιμπραΐμ Χαν: Αρχικά ήταν ενετικός καθεδρικός ναός αλλά κατά την Οθωμανική περίοδο μετατράπηκε σε Ισλαμικό Τέμενος αφιερωμένο στον σουλτάνο Ιμπραϊμ Χαν. Ο υπερμεγέθης σημερινός θόλος διαμέτρου 11μ προστέθηκε από τους Οθωμανούς. [13] Σήμερα ο χώρος χρησιμοποιείται ως εκθεσιακός χώρος τέχνης [14].
Τέμενος του Βελί Πασά ή Μασταμπά: Είναι μνημείο του 17ου αιώνα και σύμφωνα με μια άποψη το όνομα Βελί Πασά, οφείλεται στον Βελί, κεχαγιά του Ντελί Χουσεΐν Πασά. [15]
Τέμενος της βαλιντέ σουλτάν Τουρχάν Χαντιτζέ [16].
Τέμενος του Γκαζί Ντελί Χουσεΐν Πασά ή Νερατζέ: Αρχικά ήταν ο ναός Σάντα Μαρία (καθολικός ναός μονής Αυγουστινιανών μοναχών) ο οποίος το 1646 μετατράπηκε από τον Γκαζί Ντελί Χουσεΐν Πασά σε ισλαμικό τέμενος. Σήμερα ο χώρος του μνημείου χρησιμοποιείται ως ωδείο και ο μιναρές βρίσκεται υπό συντήρηση επειδή έχει πάρει μικρή κλίση. [17]
Μουσεία του Ρεθύμνου - Εκθέσεις
Στην πόλη υπάρχουν, ανάμεσα σε άλλα [18] [19]: Το Αρχαιολογικό Μουσείο Ρεθύμνου [20], το Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο Ρεθύμνου [21], το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Κρήτης [22], το Παλαιοντολογικό Μουσείο Ρεθύμνου [23] [24] αλλά και μικρότερα όπως το Μουσείο του Μητροπολιτικού Ναού Ρεθύμνου, που εγκαινιάστηκε στις 24-7-1994, στεγάζεται σε αίθουσα των γραφείων της ενορίας του Μητροπολιτικού Ναού Ρεθύμνου (νότια του ναού αυτού) και περιλαμβάνει 64 εκθέματα που καλύπτουν το διάστημα από το 1816 έως το 1992 [25]
Αρχαιολογικό Μουσείο του Ρεθύμνου
Το Αρχαιολογικό Μουσείο του Ρεθύμνου στεγάζεται σε ένα πενταγωνικό κτίριο ακριβώς μπροστά στη κεντρική πύλη της Φορτέτζας (Ανατολική Πύλη). Το κτίριο αυτό κατασκευάστηκε από τους Οθωμανούς για να προστατεύσουν την είσοδο του κάστρου. Τα εκθέματα προέρχονται από διάφορες περιοχές του νομού και αντιπροσωπεύουν όλες τις περιόδους της προϊστορικής και της ιστορικής εποχής. Η Ύστερη Νεολιθική (3500-2900 π.Χ.) και η Πρωτομινωική (2800-2100 π.Χ.) αντιπροσωπεύονται με κεραμική, εργαλεία και γλυπτά, μεταξύ των οποίων ένα βιολόσχημο μαρμάρινο ειδώλιο, που έχουν βρεθεί κυρίως στα σπήλαια στο Μελιδόνι και στο Γεράνι. Η Μεσομινωική περίοδος (2100-1600 π.Χ.) αντιπροσωπεύεται με ευρήματα που προέρχονται από τα κτιριακά συγκροτήματα στου Αποδούλου και στο Μοναστηράκι, όπως επίσης και από το ιερό της κορυφής στη Βρυσίνα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν ο μεγάλος αριθμός σφραγίδων και το πήλινο μοντέλο ενός βωμού, που διατηρείται μόνο το πάνω τμήμα του.
Βασιλική της Αγίας Σοφίας
Ένα από τα σημαντικότερα μνημεία είναι η παλαιοχριστιανική Βασιλική της Αγίας Σοφίας. Κτίσμα της πρώιμης χριστιανικής εποχής (5ος αιώνας), ανασκάφηκε το 1948 και είναι η μεγαλύτερη παλαιοχριστιανική βασιλική της Κρήτης.
Μουσείο Ιστορίας και Λαϊκής Τέχνης
Το Μουσείο Ιστορίας και Λαϊκής Τέχνης στεγάζεται σε ένα συντηρημένο βενετσιάνικο κτίριο, μοναδικό, υπόδειγμα της αστικής κατοικίας αυτής της εποχής, το οποίο χρονολογείται τον 17ο αιώνα. Από το Υπουργείο Πολιτισμού έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο ιστορικό μνημείο. Πέρα από τις σημαντικές συλλογές που φιλοξενεί, το κτίριο καθαυτό είναι εξαιρετικό μνημείο.
Εκτίθενται κοστούμια, χειροποίητα υφαντά, εργαλεία υφαντικής, κεντήματα και δαντέλες, παραδοσιακά κεραμικά, εργαλεία πηλοπλαστικής και κεραμικής τέχνης και εργαλεία μεταλλοτεχνίας. Η όλη διαδικασία της παρασκευής ψωμιού, μια από τις χαρακτηριστικές δραστηριότητες στο Ρέθυμνο, ξεκινώντας από την συγκομιδή του σιταριού, έως το ψήσιμο του ψωμιού, επίσης παρουσιάζεται στο Μουσείο, μαζί με άλλα παραδοσιακά επαγγέλματα, όπως του σαγματοποιού, του σιδερά, του αγρότη και του μαχαιροποιού.
Υπάρχει επίσης σημαντική συλλογή ιστορικών φωτογραφικών ντοκουμέντων και χαρτών. Στο χώρο του Μουσείου διοργανώνονται εκπαιδευτικά προγράμματα, ενώ διατίθενται και διάφορες εκδόσεις του με ποικίλα θέματα.
Μουσείο Θαλάσσιας Ζωής
Σ' αυτό το μουσείο ο επισκέπτης μπορεί να βρει ένα σοβαρό αριθμό αντιπροσώπων της θαλάσσιας χλωρίδας και πανίδας, κύρια μαλάκια, ψάρια και σπόγγους. Υπάρχουν, επίσης, και κάποια απολιθώματα. Το Μουσείο στεγάζεται σε ένα αβαείο, πρόσφατα ανακαινισμένο, στη παλιά πόλη. Οι συλλογές του είναι από τις σπουδαιότερες του Ρεθύμνου.
Δημοτική Πινακοθήκη «Λ. Κανακάκης»
Η Δημοτική Πινακοθήκη «Λ. Κανακάκης» φιλοξενείται σε ένα βενετσιάνικο κτίριο, στην παλιά πόλη, ακριβώς κάτω από τη Φορτέτζα. Στην Πινακοθήκη υπάρχει διαρκής έκθεση των έργων του Λ. Κανακάκη, αλλά και έργα πολλών άλλων συγχρόνων Ελλήνων καλλιτεχνών από το 1950 και μετά. Από το 1995 η Πινακοθήκη έχει ενταχθεί στο Εθνικό Πολιτιστικό Δίκτυο και είναι τμήμα του Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης, γεγονός που έχει επηρεάσει την κατεύθυνση και τις δραστηριότητές της.
Ως αποτέλεσμα αυτού, η Πινακοθήκη και το κέντρο οργανώνουν αρκετές δραστηριότητες σχετικές με τη Μοντέρνα Τέχνη, τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο εξωτερικό, όλο το χρόνο. Επίσης εκτός από τις εκθέσεις, οργανώνονται σεμινάρια, διαλέξεις και εκδίδονται βιβλία, λευκώματα και εκπαιδευτικό υλικό ποικίλου ενδιαφέροντος και προσανατολισμού.
Μόνιμη Έκθεση Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας
Μόνιμη έκθεση με τίτλο «Σπήλαια, Μνημεία Φυσικής και Πολιτιστικής Κληρονομιάς» της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας, φιλοξενείται στην οδό Πατελάρου 14, περιοχή Μικρή Παναγία. Η έκθεση λειτουργεί κάθε Τετάρτη από 18.00-20.00.[26]
Ιεροί Ναοί - Μονές
Το κωδωνοστάσιο της ΜητρόποληςΣτην Παλιά πόλη του Ρεθύμνου βρίσκονται οι εξής ιεροί ναοί: Εισόδια της Θεοτόκου (Μεγάλη Παναγία, Μητρόπολη), Αγία Βαρβάρα, Άγιος Αντώνιος, Άγιοι Απόστολοι (προσκύνημα), Κυρία των Αγγέλων (Μικρή Παναγία), Άγιος Γεώργιος (Γρότα), Αγία Αικατερίνη, Άγιοι Θεόδωροι, Άγιος Σπυρίδων, Τέσσερις Μάρτυρες [27] Σημειώνεται ότι η Ιερά Μητρόπολις Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου αποτελεί επαρχία του Θρόνου του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης.
Μητροπολιτικός Ιερός Ναός
Ο ναός είναι τύπου παλαιοχριστιανικής βασιλικής, τρίκλιτης, άνευ τρούλλου. Το μεσαίο κλίτος είναι υπερυψωμένο δίνοντας τη δυνατότητα της δημιουργίας δίλοβων παραθύρων για πλουσιότερο φωτισμό. Επισημαίνονται τρεις κτιριακές φάσεις του Καθεδρικού ναού ή του ναού των Εισοδίων της Θεοτόκου. Ο πρώτος μικρός ναΐσκος χάνεται στα βάθη των αιώνων. Ο δεύτερος ναός, μεγαλύτερο και επιβλητικότερος, ανεγέρθηκε από τον Επίσκοπο Καλλίνικο Νικολετάκη το 1844 και ο τρίτος ναός, ο σημερινός, ανοικοδομήθηκε το 1956. Δίπλα στο Ναό βρίσκεται το Κωδωνοστάσιο τους πόλης του Ρεθύμνου, νεοκλασικής δόμής, του οποίου η οικοδόμηση έγινε από τη Χριστιανική Δημογεροντία της πόλεως και ολοκληρώθηκε το 1894. Σε αυτό έγιναν τη διετία 1995-1996 στερεωτικές εργασίες και τότε το Εκκλησιαστικό Συμβούλιο αντικατέστησε και το παλαιό ωρολόγιο με νεό δορυφορικό ηλεκτρικό. Το παλαιό δε το τοποθέτησε στο Εκκλησιακό Μουσείο.[28] [29]
Αγία Βαρβάρα
Βορειοδυτικά του ναού των Εισοδίων της Θεοτόκου και σε μικρή απόσταση απ' αυτόν, ακριβώς νότια της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Ρεθύμνου βρίσκεται ο ναός της Αγίας Βαρβάρας (4 Δεκεμβρίου), ο οποίος εμφανίζει σε κάτοψη σχήμα ελεύθερου σταυρού με τρούλο. Οικοδομήθηκε το 1885. Η Αγία Βαρβάρα έσωσε την πόλη από πολλές επιδημίες, γι' αυτό οι Ρεθυμνιωτές τη θεωρούν πολιούχο τους. Στον αύλειο χώρο του ναού, εκτός από τη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Ρεθύμνου, στεγάζεται η Ενοριακή Εστία καιο αγιογραφικός κύκλος της Ενορίας των Εισοδίων της Θεοτόκου [30] [31]
Ναός Τεσσάρων Μαρτύρων
Οι άγιοι Τέσσερις Μάρτυρες.
Ο ναός Τεσσάρων Μαρτύρων.
Ο νέος τρίκλιτος ναός των Τεσσάρων Νεομαρτύρων Αγγελή, Μανουήλ, Γεωργίου και Νικολάου έχει οικοδομηθεί στη θέση παλαιότερων, ανατολικά της ομώνυμης πλατείας και κοντά στο χώρο του μαρτυρίου τους. Ο σημερινός ναός εγκαινιάσθηκε στις 28 Δεκεμβρίου 1975. το κεντρικό κλίτος είναι αφιερωμένο στους Αγίους Τεσσάρους Μάρτυρες (28 Οκτωβρίου), το βόρεια στους Αγίους Τεσσαράκοντα Μάρτυρες (9 Μαρτίου) και το νότια στους Άγιους Δέκα Μάρτυρες της Κρήτης (23 Δεκεμβρίου). Οι Τέσσερις Νεομάρτυρες μαρτύρησαν το 1824 και καταθιώθηκαν αμέσως ως Άγιοι στη συνείδηση των Ρεθύμνιων, που αργότερα τους αναγνώρισαν ως προστάτες της σύγχρονης πόλης. Στο τέμπλο του Ναού υπάρχουν εικόνες του Φώτη Κόντογλου [32] [33]
Ναός Κυρίας των Αγγέλων
ο ναός της Κυρίας των Αγγέλων ή "Μικρή Παναγία", όπως ακούγεται σήμερα, σε σύγκριση με τη "Μεγάλη Παναγία", το μητροπολιτικό ναό του Ρεθύμνου, βρίσκεται ακριβώς στη συμβολή των οδών Νικηφόρου Φωκά και Θ. Αραμπατζόγλου. Χτίστηκε στα τελευταία χρόνια της Βενετοκρατίας και ήταν αφιερωμένος στην Αγία Μαρία Μαγδαληνή του τάγματος των Δομινικανών.[34] [35]
Τίμιος Σταυρός
Ο Τίμιος Σταυρός (14 Σεπτεμβρίου) στον ομώνυμο ιερό λόγο του Ρεθύμνου αναδείχθηκε σε σπουδαίο προσκύνημα από την ιερότητα του χώρου και τη θαυματουργή δύναμη του Τιμίου Σταυρού. Ο χώρος του λόφου, αλλά και η ευρύτερη περιοχή του, υπήρξε σημαντικό θρησκευτικό κέντρο, όταν ακόμα η πόλη παρέμενε μικρή και άσημη. Γι' αυτό στη σύγχρονη εποχή (1949) οικοδομήθηκε ο μικρός μονόχωρος ναός του Τιμίου Σταυρού, στο πιο περίοπτο σημείο του και τοποθετήθηκε εκεί ο θαυματουργός Σταυρός. [36]
Μονή Σωτήρα Χριστού
H Μονή αυτή βρίσκεται στον Κουμπέ Ρεθύμνου [37]
Πολιτισμός, Αθλητισμός
Πολιτιστικές εκδηλώσεις
H πόλη υπερηφανεύεται για την πνευματική της παράδοση [38] και τα τέκνα της. Τους θερινούς μήνες διεξάγονται το Αναγεννησιακό Φεστιβάλ Ρεθύμνου [39], η Γιορτή Κρασιού [40] και άλλες πολιτιστικές εκδηλώσεις. Υπάρχει Δημοτικό Θέατρο [41], αρκετοί κινηματογράφοι, ανάμεσά τους και ένας θερινός [42] και Δημοτική Φιλαρμονική- Δημοτικό Ωδείο Ρεθύμνης (αλλά και ιδιωτικά ωδεία), Δημοτική Χορωδία, Δημοτική Πειραματική Συμφωνική Ορχήστρα Ρεθύμνου [43]. Το Φεβρουάριο πραγματοποιείται το Ρεθυμνιώτικο καρναβάλι[44] [45]. Την ίδια περίοδο, λίγο νωρίτερα, διοργανώνεται από τους Ρεθυμνιώτες το Κυνήγι Θησαυρού στο Ρέθυμνο, ένα ομαδικό παιχνίδι ιστορικών γνώσεων.
Σύλλογοι, Αθλητισμός
Στην πόλη υπάρχουν αρκετοί σύλλογοι: Α.Γ.Ο. Ρεθύμνου, Ν.Ο. Ρεθύμνου, Ε.Α. Ρεθυμνιακού, Α.Ο. Νέος Αστέρας Ρεθύμνου, Ελληνική Σπηλαιολογική Εταιρεία, Ελληνική Ορνιθολογική Ομοσπονδία, Ε.Π.Σ. Ρεθύμνου Λειτουργεί το Δημοτικό Κλειστό Γυμναστήριο Ρεθύμνου "Μελίνα Μερκούρη" [46], το γήπεδο της Σοχώρας [47] και το στάδιο Γάλλου [48]
Οικονομία, Υποδομές
Υποδομές Τουρισμού
Η πόλη επενδύει ιδιαίτερα στον τουρισμό, κλασσικό και εναλλακτικό, διαθέτει μεγάλο δίκτυο ξενοδοχειακών μονάδων [49] και προσφέρεται για συνεδριακό τουρισμό[50], αγροτουρισμό[51], για τουρισμό με ποδήλατα[52], ορειβατικό τουρισμό και θαλάσσια σπόρ[53]
Πληροφορίες για τους επισκέπτες
Παλιό λιμάνι Ρεθύμνου - φάρος.
Η πόλη προσφέρεται για ενδιαφέρουσες βόλτες. Περιηγηθείτε με τα πόδια στα σοκάκια της Παλιάς Πόλης [54] [55], αλλά και στην υπόλοιπη πόλη, η οποία μάλιστα προσφέρει και δίκτυο ποδηλατόδρομων [56]. H πόλη διαθέτει λιμάνι (νέο και ενετικό [57]), χώρους πρόσδεσης σκαφών αναψυχής [58], μαρίνα [59], όπου και υπαίθριο πάρκιγκ αυτοκινήτων. Στην πόλη λειτουργούν λαϊκές αγορές: Την Πέμπτη (στο πάρκιγκ νότια του Ναού των Τεσσάρων Μαρτύρων), το Σάββατο (στην πλατεία Δικαστηρίων), Βιολογικών Προϊόντων: Την Τετάρτη απόγευμα (νότια του Δημοτικού Κήπου)[60]
wikipedia.org