Ανώγεια. Η "Άνω Γη" του Ψηλορείτη αλλά και ολόκληρης της Κρήτης, δεν
είναι μόνο ο τόπος που θα συναντήσεις μετά από μια απολαυστική
πανάρχαια διαδρομή, ανάμεσα σε μικρές κοιλάδες και πολύμορφους λόφους,
που ελάχιστα έχει αλλάξει από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα.
"....Τα Ανώγεια είναι ο πρώτος τόπος που συναντάς όταν κατεβαίνεις από
τον ουρανό..." λέει ο Λουδοβίκος των Ανωγείων. Και όσο υπερβολικά αν
ακούγονται τα λόγια του Ανωγειανού καλλιτέχνη στην πραγματικότητα
υπάρχει ένα μυστικό, σαν ένα αόρατο νήμα που ενώνει αυτόν τον υπέροχο
τόπο με το θείο.
To μυστικό αυτού του ιδιαίτερου Κρητικού τόπου ίσως να βρίσκεται στη
βαθιά και ακαταμάχητη δύναμη του Ψηλορείτη, της Μάνας Γης που γέννησε
τους ελληνικούς μύθους. Αυτής της θεάς γης που λατρεύτηκε από τους
μινωίτες σαν η Μεγάλη Μητέρα που όμως στάθηκε πάντα στα μέτρα και το
μέγεθος του ανθρώπου.
To μεγαλείο των αρχαίων θεών της Κρήτης βρίσκεται στο ότι ποτέ δεν
ξέχασαν την ανθρώπινη καταγωγή τους. Και οι Ανωγειανοί που θέλουν να
κατάγονται από τους αρχαίους Κουρήτες
και τους Ιδαίους Δακτύλους, αποτελούν μια κοινωνία που χαρακτηρίζεται
από όλα τα στοιχεία του ορεσίβιου κρητικού. Άνθρωποι ατίθασοι,
υπερήφανοι για τον τόπο τους, απείθαρχοι, με σκληρές παραδόσεις αλλά
και με σπάνιες αρετές. Ταυτισμένοι με το άγριο περιβάλλον του βουνού,
συνηθισμένοι να επιβιώνουν σε δύσκολες συνθήκες.
Στη διαδρομή προς τα Ανώγεια σου αποκαλύπτεται η διττή φύση της Κρήτης.
Από τη μια διασχίζοντας τις χαμηλές κοιλάδες της περιοχής της
Τυλίσσου η του Μυλοποτάμου στο δρόμο σου για τα Ανώγεια, αντιλαμβάνεσαι
τη γόνιμη θηλυκιά πλευρά της Κρήτης που σαν γνήσια αρχαϊκή Μητέρα Γη
γεννά τους μύθους και θρύλους που συντροφεύουν τους κατοίκους της
αιώνες τώρα. Από την άλλη φθάνοντας στα Ανώγεια και κοιτάζοντας νότια,
αποκαλύπτεται ο επιβλητικός όγκος και οι σχηματισμοί της Ίδης, όπως από
την αρχαιότητα ονομάζεται ο Ψηλορείτης, που φιλοξενεί έναν άλλο κόσμο,
μια άλλη φύση, αρσενικιά. Αιώνες τώρα οι δυο διαφορετικές αυτές πλευρές
της Κρήτης διατηρούν
ένα συνεχή γόνιμο διάλογο, αναγκαίο για την ύπαρξη μιας ζωτικής
ισορροπίας τόσο φυσικής όσο και πνευματικής.
Εδώ στα Ανώγεια θα αισθανθείς την ύπαρξη μιας Κρήτης με πανάρχαιες
μνήμες που επιζούν στην καθημερινή ζωή των κατοίκων, στις γιορτές και
τα τραγούδια τους, στους μύθους και την προγονική μνήμη αυτού του
κόσμου που έχει χτίσει ολόκληρη την ιστορία του γύρω από μια έννοια:
Την υπερηφάνεια. Την δύναμη της ψυχής, που την ξαναβρίσκεις αιώνες μετά
την Ιλιάδα. Την ευαισθησία εκείνη που κάνει τον άνθρωπο να ασκεί τη
δύναμή του για πράξεις παράτολμες και καμιά φορά παράλογες.
Στα Ανώγεια θα νοιώσεις γιατί ο Ψηλορείτης πέρα από ύλη και δύναμη είναι
και η ψυχή της Κρήτης. Ψυχή που διαπερνά την ανθρώπινη ύπαρξη και της
δίνει μια ξεχωριστή
διάρκεια. Μέσα από αυτό το συνταίριασμα ύλης και ψυχής αναδεικνύεται ο
αποκαλυπτικός μύθος που χαρακτηρίζει την ιδιοσυγκρασία του Ανωγειανού,
ενός ξεχωριστού κόσμου της Ορεινής Κρήτης.
Τα Ανώγεια απέχουν 52 χλμ. από το Ρέθυμνο, 36 χλμ. από το Ηράκλειο και βρίσκονται σε υψόμετρο 700-790 μ. στη ράχη του υψώματος που ονομάζεται Αρμί (Κορυφογραμμή).
Το όνομά τους οφείλεται στην τοποθεσία που είναι χτισμένα δηλ. σε ανώγειο μέρος (άνω+γαία). Είναι επίσης γνωστά ως Αξικανώγεια (Ξιγκανώγεια) ή Μεγάλα Ανώγεια. Η κωμόπολη των Ανωγείων αποτελείται από τους οικισμούς Αρμί, Μεσοχωριό ή Μεσοχωριά, Περαχώρι, Μετόχι και Συνοικισμό. Στο δήμο Ανωγείων υπάγεται επίσης και το χωριό Σίσαρχα.
Ιστορία
Τα Ανώγεια πρωτοκατοικήθηκαν ήδη πριν το 1182, οπότε μοιράστηκε η Κρήτη στα δώδεκα αρχοντόπουλα του Βυζαντίου και παραχωρήθηκαν ως φέουδο στην οικογένεια των Φωκάδων - αργότερα Καλλέργηδων. Τότε απέκτησαν και την ονομασία "Βασιλικά Ανώγεια", καθώς ανήκαν στους βασιλικούς άρχοντες. Έτσι, διαφαίνεται ότι τα Ανώγεια, υπήρχαν και κατά την Β' βυζαντινή περίοδο, πριν τη Βενετοκρατία.Τα διασωθέντα καθώς και τα μεταγενέστερα και σύγχρονα αρχεία αναφέρουν πληθυσμό κατοίκων:
- 911 το 1583
- 1.973 το 1881
- 2.363 το 1900
- 2.449 το 1981
- 2.260 το 1991
- 2.454 το 2001
Προσφορά στους Εθνικοαπελευθερωτικούς Αγώνες
Το Μάιο του 1822, στη θέση Σκλαβόκαμπος Μαλεβιζίου, οι Ανωγειανοί νίκησαν τους Τούρκους, με αρχηγό τους το Βασίλη Σμπώκο. Το γεγονός όμως αυτό, στάθηκε αφορμή και στις 14 Ιουλίου του 1822, ο Σερίφ Πασάς που βρήκε το χωριό ερημωμένο, με τους κατοίκους του να πολεμούν στη Μεσσαρά, το υπέβαλε σε λεηλασία και πυρπόληση.
Λίγο πριν από την επανάσταση του 1866, τελέστηκε στα Ανώγεια η συνέλευση για την εκλογή αντιπροσώπων των οπλαρχηγών της Ανατολικής Κρήτης.
Το ίδιο έτος, τρεις Ανωγειανοί άνηκαν στους πεσόντες του ολοκαυτώματος του Αρκαδίου, με το οποίο ηρωικά αποκρούστηκε η απόπειρα κατάληψής του από τον Σερίζ πασά. Σήμερα οι κάτοικοι των Ανωγείων, θεωρούν ως πυρπολητή της Μονής Αρκαδίου, τον Εμμανουήλ Σκουλά και όχι τον Κωνσταντίνο Γιαμπουδάκη, στον οποίο έχει ευρέως έκτοτε αποδοθεί η πράξη.[εκκρεμεί παραπομπή]
Το 1867 ο Ομέρ πασάς κατέλαβε τ' Ανώγεια και το Νοέμβριο του ίδιου έτους ο Ρεσίζ πασάς προέβη στην πυρπόλησή τους, δεύτερη φορά στην ιστορία του χωριού και 45 μόλις χρόνια μετά από την πρώτη. Οι κάτοικοι των Ανωγείων έλαβαν μέρος στην επανάσταση του 1897 καθώς και στους υπόλοιπους απελευθερωτικούς αγώνες.
Η μεγάλη όμως και παγκοσμίου σημασίας δράση των κατοίκων συνέβη κατά τη Μάχη της Κρήτης και την Εθνική Αντίσταση.
Το 1941 ιδρύθηκε στα Ανώγεια, η Επιτροπή Απελευθερωτικής Δράσης. Τα Ανώγεια ήταν ο πυρήνας της Αντίστασης στην Κρήτη και κατά την απαγωγή του στρατηγού Κράιπε στα Ανώγεια ανέλαβαν να τον φυγαδεύσουν στην Αφρική. Γεγονός το οποίο στάθηκε δυσμενής αφορμή και στις 13 Αυγούστου 1944, ο διοικητής του φρουρίου Κρήτης, Χ. Μίλλερ διέταξε την ισοπέδωση των Ανωγείων και την εκτέλεση κάθε άρρενος Ανωγειανού που θα βρεθεί σε απόσταση 1 χλμ. Έτσι, στις 13 Αυγούστου του 1944, τρία τάγματα Γερμανών περικύκλωσαν τα Ανώγεια και έβαλαν φρουρές στα γύρω υψώματα. Συνέλαβαν 80 υπερήλικες και τους έστειλαν στο Ηράκλειο, ενώ εκτέλεσαν 9 άνδρες. Ανατίναξαν τα σπίτια με δυναμίτη, άναψαν φωτιά και 800 περίπου σπίτια μετατράπηκαν σε χαλάσματα, ενώ κάηκαν και 6 γυναίκες. Οι εναπομείναντες άνδρες διέφυγαν στον Ψηλορείτη για να σωθούν.
Από το 1941 έως και το 1944, στον αγώνα κατά των Γερμανών κατακτητών, έχασαν τη ζωή τους συνολικά 104 Ανωγειανοί.
Το 1946, η πολιτεία τίμησε τα Ανώγεια με την απονομή του πολεμικού Σταυρού Α' τάξεως, για τις καταστροφές με τις οποίες επλήγησαν καθώς και για τον ηρωισμό τους. Το επόμενο έτος, η κοινότητα, τιμής ένεκεν, αναγνωρίστηκε ως Δήμο Ανωγείων.
Πλησίον της περιοχής των Ανωγείων βρίσκεται το Ιδαίο άντρο όπου σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία γεννήθηκε ο Δίας , όπως και το σπήλαιο Σεντόνη καθώς και το οροπέδιο της Νίδας.
Ανώγεια: Κέντρο του Κρητικού πολιτισμού
Χαρακτηριστικά των Ανωγειανών
Ο πληθυσμός των Ανωγείων έχει διατηρήσει αναλλοίωτη στην πάροδο του χρόνου τη γλώσσα και την ιδιότυπη διάλεκτο στην οποία περιλαμβάνονται έως και σήμερα, ατόφιες λέξεις της αρχαίας ελληνικής. Η προφορά, βαρέα και ευθεία, παρουσιάζεται χαρακτηριστική ειδικότερα στα "λάμδα" και "ρο". Οι περισσότεροι κάτοικοι, διατηρούν τα επώνυμά τους χωρίς την κατάληξη - ακης η οποία απαντάται στο υπόλοιπο νησί και ειδικότερα στο κεντρανατολικό τμήμα του. Ασχολούνται κυρίως με την κτηνοτροφία, διατηρώντας σημαντικό αριθμό αιγοπροβάτων (άνω των 80.000) ενώ χαρακτηριστική παρουσιάζεται επίσης η βιοτεχνία και η παραδοσιακή υφαντουργία της, στην οποία απαντάται, έως και στις μέρες μας, η χρήση αργαλειού.Εκκλησίες των Ανωγείων
Ενοριακοί ναοί των Ανωγείων είναι ο Άγιος Γεώργιος, 'Άγιος Δημήτριος, η Κοίμηση της Θεοτόκου, καθώς και Άγιος Ιωάννης. Στον τελευταίο εμπεριέχονται τοιχογραφίες του 12ου αιώνα.Τοποθεσία της Ζωμίνθου
Δέκα χλμ. από τα Ανώγεια, σε υψόμετρο 1300 μ. βρίσκεται η ονομαστή πηγή Ζώμινθος, με πλούσια ύδατα και η οποία αποτελεί και την κυριότερη πηγή για τα Ανώγεια. Δυτικά του χωριού βρίσκεται ο αρχαιολογικός χώρος της Ζωμίνθου .
http://www.anogeia.gr/municipality/anogia.html
http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%BD%CF%8E%CE%B3%CE%B5%CE%B9%CE%B1_%CE%A1%CE%B5%CE%B8%CF%8D%CE%BC%CE%BD%CE%BF%CF%85